Om natuurinclusief bouwen verder te ontwikkelen, gaan bouwbedrijf Heijmans en Naturalis meten wat de daadwerkelijke toegevoegde waarde is van groentoepassingen en -maatregelen. “Er worden steeds meer toepassingen voor biodiversiteit gerealiseerd, van groene gevels en daken, tot vogelbosjes met bessenstruiken en vleermuiskasten. Maar de daadwerkelijke effecten zijn nauwelijks bekend, daar gaan we verandering in brengen”, vertelt botanicus en hoogleraar bij Naturalis Biodiversity Center Barbara Gravendeel. Dankzij de samenwerking kan er integraal geleerd en gewerkt worden aan een kentering van biodiversiteitsverlies.
Robuuste oplossingen
Bij natuurinclusief bouwen wordt vaak gedacht aan het ophangen van wat nestkastjes aan een gebouw. Maar het is veel meer dan dat, het is het bewust acteren op biodiversiteit in de bredere zin: niet alleen focussen op ‘knuffelsoorten’ als vogels, vlinders en zoogdieren, maar juist ook op minder om aandacht schreeuwende planten en kleine insecten” benadrukt Vincent Nederpel, senior adviseur ecologie bij Heijmans. Door leefgebieden van verschillende soortgroepen aan elkaar te verbinden, kan bijvoorbeeld genetische uitwisseling plaatsvinden en kunnen lokale populaties worden versterkt, en door het optuigen van een ecosysteem kunnen soorten elkaar in balans houden. Zo ontstaan robuuste oplossingen voor biodiversiteit, een veerkrachtig systeem en tevens ecosysteemdiensten zoals waterberging, luchtfiltering en het voorkomen van hittestress.
Ook bevordert het de leefbaarheid in de vorm van natuurbeleving, en daarmee het welzijn voor ons als mens. Geurige bloemen, fladderende vlinders, herfstkleuren, zingende vogels en een scharrelend egeltje brengen seizoenen en zorgen voor bewustwording van het belang van natuur. Bovendien brengt natuur ontspanning.
Toevluchtsoord
De samenwerking start in Vijfsluizen te Vlaardingen, één van de nieuwe woonomgevingen waar Heijmans momenteel bouwt. Vanaf de eerste bouwfase is heel bewust nagedacht over de natuur en ecosysteemdiensten die de nieuwe woonomgeving kan bieden. “Er is gekeken naar de waarden in de originele situatie, en welke waarden in de nieuwe inrichting nodig zijn voor een gezonde leefomgeving”, vertelt Nederpel.
“Doorlopende structuren bestaande uit verschillende vegetatielagen, met lokaal bijpassende beplanting in bomen, en struiken en kruiden zodat het ecosysteem aansluit op het landschap en de omgeving”, noemt Nederpel ter illustratie. “De wilde dieren en planten die zich hier thuis voelen zullen dit als leefgebied gebruiken, waardoor de rijkdom aan soorten toeneemt.”
Om bijvoorbeeld aan de nieuwe functie van het woongebied te voldoen wordt een voormalig sportpark heringericht, waarin de genoemde groene structuren en keuzes voor beplanting terugkomen. De locatie was al vele jaren niet gebruikt waardoor zich diverse invasieve, exotische planten in het gebied hebben gevestigd. In het project zal ook onderzocht worden hoe deze soorten opgenomen kunnen worden in het lokale voedselweb. Daarnaast blijven twee bosgebiedjes behouden om te dienen als toevluchtsoord voor de aanwezige organismen. Het zijn eilanden van groen van waaruit de nieuwe wijk straks geherkoloniseerd zal worden door wilde planten en dieren.
Tijdens de ontwikkeling van Vijfsluizen worden twee refugia gespaard om biodiversiteit te behouden; eilandjes van groen die dienen als toevluchtsoord voor de aanwezige wilde dieren (Bron: Vincent Nederpel)
Groenbeleving
Om meer te leren over wat de inrichting voor biodiversiteit doet, gaat het team de komende jaren diverse aspecten onderzoeken, variërend in soortgroepen en met verschillende onderzoeksdoelen: “Onder andere gaan we de aanwezigheid en het gebruik van zwerfafval in het ecosysteem bekijken, door jaarlijks meerkoetnesten te analyseren. De eerste nesten zijn inmiddels verzameld om de situatie van afgelopen jaar vast te kunnen leggen. Dit onderzoek leidt tot inzicht in welk zwerfafval in de leefomgeving terecht komt en wat het voor effecten heeft op het broedsucces van lokale vogels als de meerkoet”, geeft Gravendeel als voorbeeld.
“Ook wordt gekeken welke vliegende insecten in het woongebied leven. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van slimme camera’s en microfoons, onderdeel van het onderzoeksprogramma DIOPSIS. De camera’s zijn in staat zelf waar te nemen en te determineren welke soortgroepen aanwezig zijn en in welke aantallen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van beeld- en geluidsherkenning. Insecten zijn een belangrijke voedselbron voor vogels en vleermuizen. De aanwezigheid en aantallen van bepaalde insecten zeggen iets over de gezondheid en diversiteit van de directe omgeving. Door deze camera’s ook op groene daken toe te passen, onderzoeken we welke beplanting leidt tot zoveel mogelijk insectengroepen”, vervolgt ze.
“In het gebied zijn ook diverse exotische, besdragende struiken aanwezig. De bessen van deze soorten worden gegeten en verspreid, maar door wie weten we nog niet. Met onderzoek naar besetende dieren hopen we bovendien de betrokkenheid van de nieuwe bewoners van Vijfsluizen met de natuur om hen heen te vergroten.”
“Bewustwording en beleving zijn heel belangrijk om het draagvlak voor natuur en ecosysteemdiensten te vergroten. Lokale bewoners weten vaak al erg veel over de natuur en soorten die leven in hun omgeving. Met ‘citizen science’, onderzoek waaraan de burger geheel of gedeeltelijk bij kan dragen, krijgt de burger een podium om te participeren in de kennisontwikkeling. Het is onze ambitie om nieuwe bewoners en andere geïnteresseerden in een latere fase uit te nodigen tot het delen van hun kennis door data van lokale biodiversiteit in Vijfsluizen te analyseren.”
“Monitoring en onderzoek worden vóór, tijdens en nog enkele jaren na de oplevering van het gebied uitgevoerd. De eerste fase van het woongebied wordt in 2023 opgeleverd. ‘Met bovenbeschreven onderzoek willen we meer grip krijgen op niet alleen het toepassen van maatregelen en inrichtingskeuzes voor biodiversiteit, maar het toepassen van de juiste keuzes”, eindigt Gravendeel.